Niewypłacalność spółki nie oznacza, że sąd ogłosi jej upadłość

W powszechnej opinii panuje przekonanie, że jeśli dana spółka* jest niewypłacalna to sąd zawsze ogłosi jej upadłość. Tak jednak nie jest. Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości jeśli:

• spółka nie ma majątku;
• w spółce istnieje majątek ale:
  • nie wystarczy on na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, do których zalicza się m.in. koszty ogłoszeń, wydatki związane z likwidacją majątku czy wynagrodzenie syndyka;
  • wystarcza on na zaspokojenie tylko kosztów postępowania upadłościowego;
  • jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego.

Uzasadnieniem dla oddalenia wniosku w ww. przypadkach jest to, że postępowanie upadłościowe prowadzi się w konkretnym celu. Tym celem jest podział majątku upadłego pomiędzy wierzycieli w taki sposób, aby wierzyciele w jak największym stopniu zostali zaspokojeni, według kolejności zaspokojenia określonego w prawie upadłościowym. Skoro tego majątku nie ma albo wystarczyłby on tylko na koszty postępowania upadłościowego, to nie ma sensu prowadzić tego postępowania.

Ponadto trudno wymagać, aby syndyk, który jest wyznaczany wraz z ogłoszeniem upadłości dłużnika i również prowadzi działalność gospodarczą miałby wykonywać swoje czynności za darmo i jeszcze ponosić koszty likwidacji masy upadłości. Trudno tymi kosztami – związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej – obciążać sąd czyli Skarb Państwa.

Nawet jeśli przewidujemy, że wniosek o ogłoszenie upadłości zostanie oddalony, gdyż majątek nie wystarczy na zaspokojenie kosztów postępowania, to i tak członkowie zarządu mają obowiązek złożyć taki wniosek w terminie 30 dni (przed nowelizacją termin ten wynosił 14 dni) od dnia zaistnienia stanu niewypłacalności spółki. Niezłożenie wniosku w ww. terminie może skutkować dla członków zarządu:

• odpowiedzialnością własnym majątkiem za zobowiązania spółki (art. 21 ust. 3 prawa upadłościowego; w stosunku do spółek z o.o. podstawą odpowiedzialności stanowi również art. 299 k.s.h.);
• odpowiedzialnością karną (art. 586 k.s.h.);
• zakazem prowadzenia działalności gospodarczej (art. 373 prawa upadłościowego);
• oddaleniem wniosku o ogłoszenie upadłości członka zarządu jako konsumenta, jeśli sąd upadłościowy ustali, że w okresie 10 lat od dnia złożenia wniosku konsument, który wnosi o ogłoszenie upadłości, był członkiem zarządu i nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości pomimo, iż ciążył na nim taki obowiązek (art. 4914 ust. 2 pkt 3 prawa upadłościowego).

Jeśli złożymy wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia zaistnienia niewypłacalności uwolnimy się od ww. potencjalnych niekorzystnych konsekwencji. Niemniej jednak należy pamiętać, że nowelizacja prawa upadłościowego wprowadziła obligatoryjną zaliczkę – obok opłaty od wniosku o ogłoszenie upadłości (1.000 zł) – w wysokości jednokrotności przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat z nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (obecnie ponad 4.000 zł). Brak uiszczenia opłaty i zaliczki po uprzednim wezwaniu sądu skutkuje zwrotem wniosku i uznaje się tym samym, że wniosek w ogóle nie został wniesiony. Warto zatem, aby członkowie zarządu przede wszystkim małych spółek kapitałowych, pamiętali o tym, żeby przynajmniej posiadać środki na pokrycie ww. kosztów, w przeciwnym razie mogą ponieść wyżej opisane niekorzystne konsekwencje.

Warto również, aby członkowie zarządu mieli świadomość, że wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości należy złożyć liczne załączniki zgodnie z wymogami ustawowymi. Brak ich przedłożenia, lub ich przedłożenie niezgodnie z wymogami ustawowymi będzie skutkował wezwaniem sądu do uzupełnienia braków w terminie 7 dni pod rygorem zwrotu wniosku. Nieuzupełnienie lub niewłaściwe uzupełnienie wniosku w tym terminie skutkuje zwrotem wniosku, co oznacza, że wniosek nie został w ogóle wniesiony. Ponowne wniesienie wniosku, może już nie uwolnić od ww. potencjalnych odpowiedzialności członków zarządu, albowiem najczęściej upłynie już 30-dniowy termin na złożenie wniosku.

Nie do końca. Jeśli chcemy zakończyć byt spółki, to musimy jeszcze co do zasady przeprowadzić postępowanie likwidacyjne, określone w k.s.h., po przeprowadzeniu którego spółka wykreślana jest z rejestru przedsiębiorców KRS. (Likwidacji nie przeprowadza się jeśli sąd ogłosi upadłość, wtedy postępowanie upadłościowe zastępuje likwidację i również kończy się wykreśleniem spółki z rejestru przedsiębiorców). Niemniej jednak część podmiotów decyduje się na dalsze prowadzenie działalności gospodarczej, po oddaleniu wniosku z uwagi na „ubóstwo masy”. Samo bowiem złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości było podyktowane jedynie wypełnieniem obowiązków ustawowych spoczywających na członkach zarządu.

Niemniej jednak warto, aby członkowie zarządu byli świadomi, że istnieje możliwość zakończenia bytu spółki w razie oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości bez koniczności przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego. Sąd upadłościowy od stycznia 2016 r. ustala czy materiał zgromadzony w sprawie daje podstawę do rozwiązania podmiotu wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego. Jeśli ustali, że spółka nie posiada zbywalnego majątku i zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej i da temu wyraz w orzeczeniu, to może to być podstawa do wykreślenia przez sąd rejestrowy spółki z rejestru przedsiębiorców bez konieczności przeprowadzenia likwidacji. W takim przypadku członkowie zarządu winni być jednak świadomi, że ciążą na nich pewne obowiązki mi.in. związane z archiwizacją dokumentacji spółki i jej pracowników.

* Wszystkie rozważania zawarte w niniejszym wpisie dotyczą spółek kapitałowych (spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych). Niniejszy wpis dotyczy także spółek osobowych (spółek jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych) przy czym wspólnicy spółek osobowych pomimo złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości ponoszą odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, z wyjątkami określonymi w k.s.h. Niemniej jednak złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez wspólników spółek osobowych uprawnionych do reprezentacji i mających prawo do prowadzenia spraw spółki, uwalnia ich od pozostałych niekorzystnych konsekwencji opisanych w niniejszym wpisie.