Cyfryzacja postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych

Ustawa z 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych wprowadza od 1 grudnia 2021 r. nowe rozwiązania dotyczące pełnej cyfryzacji postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych. Pierwotnie elektroniczny rejestr postępowań miał zostać wprowadzony w 2018 roku, jednak brak dostosowania polskich realiów, w szczególności możliwości technicznych sądów, opóźnił wejście w życie tych rozwiązań. Dopiero okres pandemiczny wywołał naglącą i rzeczywistą potrzebę usprawnienia pracy sądów gospodarczych, a także wprowadzenia prostych rozwiązań dla uczestników postępowań.

Co do zasady nowe rozwiązania obejmują m.in. utworzenie osobnego rejestru – Krajowego Rejestru Zadłużonych, zapewnienie wierzycielom możliwości stałego dostępu do akt postępowania restrukturyzacyjnego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego oraz utworzenia platformy wymiany pism procesowych pomiędzy stronami. Poza pewnymi wyjątkami korespondencja z sądami polegać zatem będzie wyłącznie na wprowadzaniu treści pism procesowych do systemu teleinformatycznego.

Przed 1 grudnia 2021 roku informacje o toczących się postępowaniach restrukturyzacyjnych i upadłościowych można było śledzić praktycznie wyłącznie za pomocą informacji i ogłoszeń publikowanych w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Na mocy wprowadzonych zmian powstała natomiast platforma internetowa, jaką jest Krajowy Rejestr Zadłużonych, służący między innymi do prowadzenia postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych. Jednym z celów utworzenia platformy jest także umożliwienie łatwiejszego i szybszego dostępu do informacji na temat podmiotów znajdujących się w upadłości czy też restrukturyzacji, nie tylko wierzycielom, ale również wszystkim zainteresowanym przebiegiem procesu.

Od 1 grudnia 2021 r. zainicjowanie postępowania upadłościowego czy też restrukturyzacyjnego wiąże się z koniecznością założenia konta w systemie teleinformatycznym. Formularz wniosku dostępny jest na platformie po poprawnym zalogowaniu, a jego podpisanie możliwe jest za pomocą profilu zaufanego EPUAP, kwalifikowanego podpisu elektronicznego lub podpisu elektronicznego wygenerowanego przez platformę Krajowego Rejestru Zadłużonych.

Pozostałe pisma procesowe, za pewnymi szczególnymi wyjątkami, wnoszone będą za pomocą systemu elektronicznego z wykorzystaniem udostępnionych przez system formularzy.

Obowiązek wniesienia dokumentów w formie elektronicznej obejmuje również załączniki dołączane do wniosków i pism procesowych. W związku z powyższym, dokumenty sporządzone wcześniej w formie papierowej mogą być złożone jedynie w formie elektronicznych kopii lub poświadczonych elektronicznie odpisów.

Powyższy system z założenia skonstruowany jest w taki sposób, aby ograniczyć do minimum sytuacje, w których pismo lub wniosek będzie niekompletny lub będzie zawierał braki formalne, co niewątpliwie powinno przełożyć się na szybkość i skuteczność procesu.

Co istotne, również orzeczenia Sądów w chwili ich wydania będą wraz z uzasadnieniem utrwalane wyłącznie w systemie teleinformatycznym z wykorzystaniem wzorców udostępnionych w tym systemie i opatrywane kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Użytkownikowi systemu będzie natomiast umożliwione samodzielne pobieranie wydanych orzeczeń, które będą miały moc urzędowo poświadczonych wyciągów czy też odpisów.

W wyniku wprowadzonych zmian postępowania upadłościowe oraz restrukturyzacyjne są obecnie w całości prowadzone w formie elektronicznej. W konsekwencji Sądy zobowiązane zostały do prowadzenia akt postępowania wyłącznie elektronicznie. Również za pośrednictwem systemu akta są udostępniane stronom postępowania.

W aktach tworzy się między innymi rejestr danych, sporządzany na podstawie prawomocnych postanowień, sprawozdań rachunkowych syndyka, czy też  innych istotnych dokumentów dotyczących wierzytelności, który ma umożliwić  weryfikację aktualnego stanu wierzytelności objętych postępowaniem.

Z założenia uchwalone zmiany doprowadzić mają do usprawnienia i znacznego przyspieszenia postępowań restrukturyzacyjnych. Jeszcze przed 1 grudnia nawet w uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym oczekiwanie na zatwierdzenie układu trwało dłużej niż cztery miesiące, czyli dłużej niż samo postępowanie (!). Jednocześnie postępowania te będą bardziej transparentne poprzez szeroki zakres danych ujawnianych stronom na temat danego postępowania.

Niewątpliwie zatem zamiarem pomysłodawców nowelizacji jest przede wszystkim uproszczenie procedur dotyczących postępowań poprzez ich cyfryzację, jak również zapewnienie większej transparentności na skutek stworzenia platformy wymiany pism procesowych czy ułatwionego dostępu do akt sądowych. Należy jednak zauważyć, że istotnym czynnikiem, który znacząco przyspieszył procedurę wprowadzenia zmian była zaistniała sytuacja pandemiczna, a wywołany przez nią kryzys jeszcze bardziej unaocznił potrzebę postulowanej i odkładanej od dawna informatyzacji postępowań.

Wprowadzone zmiany nie są wolne od wad. Problemy stwarzać może w szczególności zaplecze organizacyjne i techniczne sądów, które nie do końca są przygotowane na wskazane zmiany informatyczne.

Wdrożenie nowych rozwiązań technologicznych niewątpliwie będzie znacznym wyzwaniem zważywszy na dotychczasowe doświadczenia z wprowadzaniem nowych systemów informatycznych oraz fakt, iż Ustawodawca do tej pory wielokrotnie odkładał datę wejścia w życie przepisów dotyczących cyfryzacji postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych. Niezaprzeczalnie jednak zmiany w zakresie cyfryzacji postępowań należy ocenić pozytywnie i potraktować jako duży krok w stronę wyczekiwanej informatyzacji usług publicznych i postępowań sądowych. Praktyczne korzystanie z systemu przez sądy i przez pozostałych użytkowników w dość krótkim czasie pokaże czy rozwiązanie to spełnia założenia ustawodawcy i oczekiwania uczestników postępowania.

Podstawa prawna:

Ustawa z 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (DzU 2020 poz. 1086)

Ustawa z 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (DzU z 2019 r. poz. 55 ze zm.)

Ustawa z  28 maja 2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw (DzU 2021 poz. 1080).