Zmiany w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Kryzys gospodarczy wywołany pandemią skutkował dynamicznym wzrostem liczby postępowań restrukturyzacyjnych. Najpopularniejszym okazało się uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne wprowadzone tzw. Tarczą 4.0 (patrz podstawa prawna). Pomimo początkowego założenia z początku pandemii, że przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z tego rodzaju postępowania jedynie do 30 czerwca 2021 roku, ustawodawca zmienił zdanie i na stałe wprowadza przedmiotową regulację do polskiego systemu prawnego poprzez umieszczenie jej w Ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (dalej jako: „Prawo restrukturyzacyjne”).

Cieszące się ogromną popularnością uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne stanowi połączenie regulacji postępowania o zatwierdzenie układu oraz postępowania sanacyjnego. Z racji „wyprowadzenia” części procesu restrukturyzacji z sądu, a także ochrony przed wierzycielami stało się ono popularnym rozwiązaniem wśród przedsiębiorców. Z jednej strony jego podstawowym celem, jak w przypadku każdego innego postępowania restrukturyzacyjnego, jest zawarcie układu z wierzycielami i ich zaspokojenie. Z drugiej zaś strony ustawodawca położył nacisk na czasowe ograniczenie możliwości egzekucji przez wierzycieli i umożliwienia przedsiębiorcom złapania oddechu w trudnej sytuacji pandemicznej.

Powyższe założenia skutkowały tym, iż uproszczone postępowanie restrukturyzacyjnego stało się fenomenem roku 2020

Jak wynika z danych przedstawionych przez Ministerstwo Sprawiedliwości w pierwszym półroczu br. otwarto aż 745 postępowań restrukturyzacyjnych na nowych zasadach (MS wskazuje, że na starych zasadach jedynie 157). Uwagę zwraca fakt, że 2020 roku w tym samym okresie liczba ta wynosiła jedynie 121. Z kolej uproszczone postępowania restrukturyzacyjne w całym roku 2020 stanowiły aż 50,5 proc. wszystkich otwartych restrukturyzacji, pomimo że regulacja ta obowiązuje dopiero od 24 czerwca 2020 roku (w grudniu 2020 roku aż 95 proc. wszystkich restrukturyzacji została wszczęta w formie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego).

Z modelu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego w obecnej formie można skorzystać do 30 listopada 2021 roku. Natomiast od 1 grudnia 2021 roku przedsiębiorców czekają znaczące zmiany w dotychczasowych regulacjach, których celem będzie wprowadzenie tego rozwiązania na stałe w zmienionej formie do ustawy Prawo restrukturyzacyjne poprzez modyfikację obecnie obowiązujących przepisów dotyczących postępowania o zatwierdzenie układu. Ponad roczna praktyka stosowania rozwiązań uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego pozwoliła obnażyć jego wady oraz docenić zalety tego modelu przyspieszonej restrukturyzacji.

Ustawa z  28 maja 2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw wprowadza zmiany do ustawy Prawo restrukturyzacyjne: kluczowe rozwiązania uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego wprowadzone zostaną bezpośrednio do postępowania o zatwierdzenie układu. Nowe regulacje mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa zarówno wierzycielowi, jak i znaczne odformalizowanie procedury, co jest korzystne dla dłużnika.

Regulacje istotne z punktu widzenia wierzyciela i zabezpieczające jego interesy to m.in.: 

• Wniosek o zatwierdzenie układu należy złożyć do sądu restrukturyzacyjnego w terminie czterech miesięcy od dnia zamieszczenia obwieszczenia, pod rygorem wygaśnięcia skutków obwieszczenia z mocy prawa;
• Obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego może zostać zaskarżone zarówno przez wierzyciela, dłużnika i nadzorcę układu za pomocą wniosku o uchylenie skutków dokonania obwieszczenia, jak również w wyniku złożenia zażalenia na postanowienie o uchyleniu skutków obwieszczenia;
• Wprowadzenie do porządku prawnego na stałe możliwości zbierania głosów wierzycieli głosujących nad układem za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe.

Regulacje istotne z punktu widzenia dłużnika:

• Nadzorca układu uzyskuje uprawnienia do odmowy dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, jednak odmowę taką zobowiązany będzie należycie uzasadnić;
• Dłużnik uzyskuje możliwość złożenia skargi do sądu na odmowę dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego przez nadzorcę układu;
• Skutki obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego będą analogiczne do tych z postępowania sanacyjnego w zakresie ochrony przed wierzycielami, zawieszenie postępowań egzekucyjnych, zabezpieczających oraz niedopuszczalność wszczęcia nowych egzekucji;
• Objęcie układem wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo bez ich zgody w sytuacji, gdy dłużnik przedstawi takiemu wierzycielowi propozycje układowe przewidujące: (1) pełne zaspokojenie takiej wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi, (2) zaspokojenie w stopniu nie niższym od tego, jakiego wierzyciel może się spodziewać w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia;
• Bez zgody rady wierzycieli lub sędziego-komisarza wierzyciel nie wypowie dłużnikowi umów najmu, dzierżawy lokalu czy nieruchomości, w której dłużnik prowadzi działalność gospodarczą, jak również innych umów o podstawowym znaczeniu dla dłużnika.
• Co istotne jednak, w toku postępowania o zatwierdzenie układu dłużnik zachowa prawo do dokonywania czynności zwykłego zarządu, co jest instytucją niespotykaną.

• Szybkość:

Zdecydowanie jedną z najistotniejszych zalet wprowadzanego modelu postępowania restrukturyzacyjnego jest czas, w którym można faktycznie tę procedurę przeprowadzić. Do tej pory w przypadku tradycyjnych sądowych postępowań restrukturyzacyjnych cała procedura mogła trwać nawet kilka lat. W przypadku uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego po podpisaniu umowy z doradcą restrukturyzacyjnym oraz przekazaniu mu propozycji układowych, spisu wierzytelności oraz spisu wierzytelności spornych, składany jest wniosek o opublikowanie obwieszczenia o restrukturyzacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG), co istotne już z chwilą publikacji w MSiG otwarte zostaje postępowanie restrukturyzacyjne przedsiębiorstwa. Czas na przyjęcie układu wynosi cztery miesiące od dnia obwieszczenia o otwarciu postępowania w MSiG, a w przypadku niezachowania tego terminu, postępowanie umarza się z mocy prawa. Do przyspieszenia postępowania przyczynia się również znaczne ograniczenie udziału Sądu we wdrożeniu całej procedury restrukturyzacji.

• Ochrona przed egzekucją:

Do chwili obecnej w ramach tradycyjnego najszybszego postępowania restrukturyzacyjnego, jakim jest postępowanie o zatwierdzenie układu, ustawodawca nie przewidział ochrony przed egzekucją. W związku z powyższym, w niektórych przypadkach działania podejmowane przez wierzycieli mogły w istotny sposób utrudnić przebieg całego postępowania. Wprowadzając przepisy dotyczące Uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, ustawodawca od dnia obwieszczenia o restrukturyzacji objął dłużnika ochroną przed egzekucją, dzięki czemu może on od razu przystąpić do próby zawarcia układu. Omawiana ochrona dotyczy zarówno braku możliwości wszczęcia nowych egzekucji, jak i zawieszenia egzekucji wszczętych wcześniej, z zastrzeżeniem, ze dokonane wcześniej zajęcia pozostają w mocy.

• Brak możliwości wypowiedzenia kluczowych dla przedsiębiorcy umów:

Kolejną, bardzo istotną zaletą uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego jest zakaz wypowiadania, bez zezwolenia nadzorcy układu, kluczowych umów zawartych z dłużnikiem. Kluczowymi umowami są między innymi umowy najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których jest prowadzone przedsiębiorstwo dłużnika, umowy kredytu, leasingu, ubezpieczeń majątkowych, umów rachunku bankowego, umów poręczeń, umów obejmujących licencje udzielone dłużnikowi oraz gwarancji lub akredytyw. Powyższe umożliwia dłużnikowi dalsze prowadzenie działalności, bez utraty niezbędnych do tego uprawnień czy też z zachowaniem dotychczasowych zabezpieczeń. Wypowiedzenie tego typu umów mogłoby znacznie utrudnić funkcjonowanie podmiotu, zważywszy na fakt, że jest on zagrożony niewypłacalnością, co przekłada się bezpośrednio na niepewność kontrahentów co do sytuacji finansowej dłużnika.

Uchwalone zmiany w sposób znaczący wpłyną na procesy restrukturyzacyjne w Polsce i należy je ocenić pozytywnie. Wspomniane nowelizacje są wynikiem potrzeb rynku, który wymaga dynamicznej reakcji ustawodawcy na sytuację pandemiczną oraz kryzys gospodarczy. Niewątpliwie zamiarem pomysłodawców zmian było przede wszystkim uproszczenie procedury restrukturyzacji przedsiębiorstw.

Zmiany mają również swoje wady, bowiem odformalizowanie procedury i przeniesienie odpowiedzialności za wynik postępowania na dłużnika i nadzorcę układu stwarza pole do licznych nadużyć, biorąc pod uwagę, iż nadzorca układu jest powoływany bezpośrednio przez dłużnika i przez niego opłacany. Nadużycia takie mogą polegać między innymi na celowym zawarciu umowy z wybranym doradcą restrukturyzacyjnym, w zamiarze uniemożliwienia wszczęcia przez wierzycieli postępowania egzekucyjnego lub przedłużenia postępowania egzekucyjnego już wszczętego. Ponadto, w przypadku podjęcia przez dłużnika wyżej wskazanych działań uchylenie skutków dokonanego obwieszczenia w uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym możliwe jest jedynie na wniosek np. wierzyciela.

Wydaje się jednak, że rozwiązania wprowadzone w wyniku wspomnianych nowelizacji w ogólnym rozrachunku spełniają swoje założenie, o czym świadczy popularność wskazanego rozwiązania wśród niewypłacalnych przedsiębiorców. Ostateczny kształt regulacji zostanie wypracowany w ciągu kilku miesięcy od wejścia w życie przepisów, a praktyka sądowa wykaże czy skuteczność wskazanych regulacji nie jest jedynie pozornym sukcesem i chwilową modą na szybką restrukturyzację wpisaną w potrzeby przedsiębiorców.

Podstawa prawna:

Ustawa z 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz. U. 2020 poz. 1086)

Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1588).

Ustawa z 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (Dz. U. z 2019 r. poz. 55 ze zm.)

Ustawa z  28 maja 2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2021 poz. 1080).