Redukcja należności publicznoprawnych w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Z początkiem 2016 r. wraz z nowym prawem restrukturyzacyjnym wszedł w życie art. 156 ust. 3 stanowiący, że restrukturyzacja zobowiązań dłużnika będąca pomocą publiczną może polegać wyłączenie na odroczeniu płatności lub rozłożeniu na raty zobowiązań. Powstało zatem istotne zagadnienie praktyczne czy zobowiązania publicznoprawne mogą być w ramach postępowań restrukturyzacyjnych redukowane.

Kluczowe dla rozstrzygnięcia tej kwestii jest ustalenie zakresu pojęcia pomocy publicznej. Nie każde bowiem wsparcie podmiotu publicznego jest kwalifikowane jako pomoc publiczna. O tym czy dane wsparcie jest pomocą publiczną decyduje test prywatnego wierzyciela lub test prywatnego inwestora, które w postępowaniu restrukturyzacyjnym przeprowadza nadzorca sądowy/zarządca.

Wyjaśniając w skrócie: test prywatnego wierzyciela polega na ustaleniu czy propozycje układowe zaproponowane dla podmiotu publicznego zaakceptowaliby prywatni wierzyciele. Jeśli w wyniku zawarcia układu podmiot publiczny uzyskałby większy stopień zaspokojenia swoich wierzytelności, niż gdyby została ogłoszona upadłość dłużnika, to należy uznać, że wynik testu prywatnego wierzyciela wyszedł pozytywnie. Takiego wsparcia nie należy traktować jako pomoc publiczną, albowiem w taki sam sposób zachowałyby się racjonalnie działające podmioty prywatne.

Test prywatnego inwestora polega zaś na ustaleniu, czy wsparcia dokonanego przez finansujący podmiot publiczny na warunkach przez niego określonych dokonaliby również racjonalnie działające podmioty prywatne. Jeśli tak, to wsparcie nie stanowi pomocy publicznej

Podsumowując, jeśli w wyniku przeprowadzenia postępowania upadłościowego podmiot publiczny po dwóch latach od wszczęcia postępowania szacunkowo uzyskałby jedynie 10% zaspokojenia swoich wierzytelności, natomiast w wyniku zatwierdzenia układu otrzymałby w ciągu trzech lat 45%, po 15% co roku, to bez wątpienia opcja restrukturyzacji dla podmiotu publicznego jest bardziej opłacalna. Wobec powyższego takiego wsparcia nie należy traktować jako pomoc publiczna. Jeśli natomiast wsparcie nie jest pomocą publiczną, to możliwe jest nie tylko odroczenie płatności, rozłożenie na raty zobowiązań publicznoprawnych, ale również redukcja.

Wyjątkiem są zobowiązania z tytułu „składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez dłużnika jako pracodawcę, z tytułu składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych, z tytułu składek na własne ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne dłużnika oraz innych zobowiązań dłużnika wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w szczególności odsetek za zwłokę od wyżej wymienionych składek, kosztów egzekucyjnych, kosztów upomnienia i dodatkowej opłaty”, które zgodnie z art. 160 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego mogą być rozłożone na raty lub ich płatność może być odroczona. Nie można natomiast redukować tych zobowiązań.

Przyjęcie przeciwnej interpretacji prowadziłoby do krzywdzących sytuacji. Z jednej bowiem strony w przywołanym powyżej przykładzie, gdyby majątek i przychody dłużnika nie pozwalałyby na 100% zwrot należności publicznoprawnych nawet przy rozłożeniu na raty i odroczeniu terminu płatności, to podmiot publiczny były pokrzywdzony. Nie mógłby bowiem wybrać korzystniejszej opcji zapewniającej mu 45% zwrot należności, tylko byłby skazany na opcję przewidującą 10% zwrot. Z drugiej strony gdyby majątek i przychody dłużnika pozwalałyby na zwrot wszystkich zobowiązań podmiotowi publicznemu, za cenę odroczenia płatności i rozłożenia na raty, to takie „wsparcie” byłoby w istocie uprzywilejowaniem podmiotu publicznego. Brak redukcji zobowiązań publicznoprawnych skutkowałby bowiem większą redukcją wierzycieli prywatnych. Z uwagi na względy m.in. konstytucyjne przyjęcie takiej interpretacji jest niedopuszczalne[1].

[1] Warto w tym kontekście wskazać, że nowelizacja prawa upadłościowego, która weszła w życie wraz z prawem restrukturyzacyjnym zniosła uprzywilejowanie w kolejności zaspokajania należności publicznoprawnych z wierzytelnościami podmiotów prywatnych. Jak wskazał ustawodawca za powyższym rozwiązaniem przemawiają względy ekonomiczne, konstytucyjne, społeczne, oraz prawnoporównawcze z systemami prawnymi innych państw m.in. Niemiec i Austrii. Szczegółową argumentację dotyczącą powyższej kwestii ustawodawca zawarł na str. 86-88 uzasadnienia rządowego projektu ustawy – Prawo restrukturyzacyjne, druk. 2824, wersja z dnia 9.10.2014 r.